Frustrująca ograniczoność; Peter J. Leithart

Raymond Tallis w książce pod tytułem Of Time and Lamentation pisze o gorzkim doświadczeniu czasu. Budząc się rano, myśli „nie tyle o tym, że nastał nowy dzień, lecz raczej o tym, że minął kolejny dzień”. Po części wynika to z jego wieku – Tallis jest po siedemdziesiątce, czyli „gdzieś pomiędzy kolacją a północą mojego życia”. Zdaje sobie sprawę z tego, że nie doczeka końca swych dni w pełni sił fizycznych i umysłowych. Dzień wczorajszy był lepszy i bardziej obiecujący, gdyż miał przed sobą dłuższą przyszłość niż dzień dzisiejszy.

W przebłyskach świadomości dociera do nas, że jesteśmy istotami doczesnymi i przygodnymi. Nie musieliśmy zaistnieć. Kosmos nie zauważyłby naszej nieobecności. Jesteśmy też zależni – od powietrza, którym oddychamy; od wody, którą pijemy; od jedzenia, które spożywamy; od całości złożonych procesów zachodzących w naszych ciałach, których nawet sobie nie uświadamiamy; od przyjaźni i miłości. Również nasza wiedza jest mocno ograniczona. Pewnych rzeczy nie możemy poznać, pewnych rzeczy jeszcze nie poznaliśmy, inne rzeczy poznali inni ludzie, lecz nie my. Gniewa nas nasza słabość i ignorancja. Frustruje nas nasza ograniczoność.

Tallis czyni wszystko jeszcze gorszym, gdyż zlewa w jedno kategorie, które chrześcijanie rozróżniają. Dla Tallisa życie w czasie równa się życiu ku śmierci. Chrześcijanie jednak uważają, że śmierć zapanowała w świecie w wyniku grzechu (Rz 5,12-21). Lecz również chrześcijanie często postrzegają ograniczoność jako tragedię. Oburzamy się na to, co nas irytuje, uważając, że wszystko to jest skutkiem Upadku. Mamy skłonność do wyobrażania sobie, że gdyby nie Upadek, to nie bylibyśmy ograniczeni czasem, niewiedzą, zależnością. Gdyby nie Upadek, nie bylibyśmy ograniczeni i skończeni. Na modłę gnostycką zrównujemy stworzoność ze stanem upadku.

Jednak już od pierwszych stron Pisma Świętego dowiadujemy się, że ograniczoność jest częścią składową stworzenia, o którym Bóg powiedziała, że było bardzo dobre. Pierwszego dnia Bóg stworzył światłość, która rozproszyła pierwotne mroki spowijające ziemię, lecz nie usunął ciemności całkowicie. Raczej ustanowił cykl dnia i nocy – światłości i ciemności. Ten cykl dnia i nocy nazwał dobrym, podobnie jak dobrymi nazwał ciała niebieskie regulujące rytmem dnia i nocy.

Tallis stwierdza, że czas podlega inflacji. Z czasem czas biegnie coraz szybciej, a dzieje się tak, ponieważ nasze dni wypełnione są coraz mniejszą liczbą tego, co nowe lub znaczące. Każda kolejna chwila ma mniejszą wartość niż poprzednia. Lecz podobne odczucie miałby również człowiek nieśmiertelny. Metuszelach bez wątpienia wszystko już widział, a zobaczyłby jeszcze więcej, gdyby nie umarł po zaledwie 969 latach. Nawet bez śmierci czas podlegałby inflacji. Jednak Bóg powiedział: „To wszystko jest bardzo dobre”.

Aby żyć, musimy jeść, pochłaniając powoli świat wokół nas. Biblia mówi, że tak było od początku. Jeszcze przed upadkiem Bóg dał Adamowi i Ewie „trawy wydające nasiona” i owoce drzew. Adam i Ewa nie mogli się też rozmnażać bez siebie nawzajem. Zróżnicowanie płciowe i wynikająca z niego wzajemna zależność są zaplanowanymi elementami stworzenia, nie zaś usterką. Zróżnicowanie płciowe i wzajemna zależność nie są skutkiem Upadku, lecz stworzenia, o którym Bóg powiedział, że było bardzo dobre.

Pierwotna kondycja człowieka cechowała się doczesnością, przygodnością, zależnością, ignorancją. Postrzegamy je jako negatywne, a wręcz tragiczne, jeśli zakładamy, że od początku mieliśmy być podobni Bogu w Jego niezależności, wszechwiedzy, wszechmocy i nieśmiertelności. Jesteśmy jednak stworzeniami, choć nie zapominajmy, co Bóg powiedział pod koniec szóstego dnia: „Wszystko to jest bardzo dobre”. Jeśli ograniczoność nas frustruje, to właśnie tak ma być – jest to frustracja wbudowana w strukturę stworzenia. Lecz jeśli tak właśnie jest, to tak naprawdę nie mamy do czynienia z prawdziwą frustracją. Ograniczoność jest częścią naszej chwały – darem od Boga, który wszystko uczynił bardzo dobrym.

Tłumaczył Bogumił Jarmulak.

Źródło: Finitude Frustrates