Edukacja ku wolności; Peter J. Leithart

On 6 września 2019, in Edukacja, by BJ

Edukacja ku wolności; Peter J. Leithart

Słowo „edukować” wywodzi się z łacińskiego educare, czyli „wyprowadzać”. Edukacja zapowiada wyjście z ciemności ignorancji na światło wiedzy. Edukacja ogłasza jeńcom wolność. Pytanie brzmi, o jaką niewolę chodzi? I o jaką wolność?

Nie możemy odpowiedzieć na te pytania, definiując niewolę jako „to, co ogranicza moją wolę”, a wolność jako „zdolność robienia tego, co chcę”. Takie absolutystyczne pojęcie wolności jest wewnętrznie sprzeczne. Jeśli wolność jest ograniczona czymkolwiek poza indywidualną wolą i pragnieniem, wówczas wolność nie jest już absolutna. Ale już samo pragnienie jest ograniczeniem. Kiedy odczuwam głód lub pragnienie, wtedy szukam konkretnego zaspokojenia – jedzenia i picia. Pożądanie seksualne prowadzi do zaspokojenia seksualnego. Pragnienia można odwracać, tłumić, maskować, ale zachowują tę samą strukturę teleologiczną, czyli są ukierunkowane na określony cel. Pożądanie jest nakierowanie na spełnienie, przywiązane do swojego celu. „Wolność robienia wszystkiego, czego pragnę”, rozbija tę strukturę. Pozostawia pragnienie bez spełnienia.

Rosyjska poetka, Vera Pavlova, zwięźle wyraża mój pogląd na temat wolności i pożądania w następującym wierszu:

Jestem zakochana, wolna, by żyć
sercem, improwizować pieszczoty.
Dusza pełna jest lekka,
ciężka, gdy pusta.
Moja dusza jest lekka. Nie boi się
w tany pójść ze śmiercią,
bo urodziłem się w twojej koszuli,
powstanę też z martwych w tej samej koszuli.

Pavlova zaczyna od połączenia bytu z wolnością: „Jestem… wolna”, przy czym nie sugeruje naturalnej wolności w stylu Rousseau. Specyficzne doświadczenie łączy byt i wolność – jest nim miłość. W przeciwieństwie do cyników Pavlova twierdzi, że miłość nie musi być niewolą, ale może przynieść wolność. Wyzwolona przez miłość, może żyć „sercem” i „improwizować pieszczoty”. Jej spontaniczność nie jest spontaniczna, lecz jest produktem ubocznym miłości.

Później „serce” zmienia się w „duszę”, a poetka wprowadza paradoks duszy i ciała. Pełne ciała są ciężkie, zaś ciała puste są lekkie. Natomiast dusza nie zyskuje na wadze przez bycie napełnioną; raczej im jest pełniejsza, tym staje się lżejsza, bardziej zwiewna i eteryczna. Miłość rozjaśnia duszę, uwalniając ją do życia w zgodzie z poruszeniami serca, podczas gdy dusza bez miłości jest tak ciężka i przykuta do ziemi jak napełnione ciało. Nawet perspektywa śmierci i separacji nie obciąża duszy kochanka. Śmierć sprawi, że jedno z dwojga będzie tańczyć solo, ale dusza kochająca nawet w obliczu śmierci pozostaje lekka i wolna. Miłość podniesie ją z martwych w koszuli kochanka.

Takie podejście zdaje się ograniczać wolność, ale Pavlova twierdzi, że jest odwrotnie. Pragnienie wyzwala nie mimo swojej stałości, lecz z powodu swej trwałości. „Podążaj za głosem serca” to paraliżująca rada dla kogoś, kogo oczy oślepia każde przemijające piękno, którego próżna dusza jest poruszona każdym powiadomieniem na Twitterze. Podążanie za głosem serca przynosi wyzwolenie tylko temu, kogo serce jest już czymś zajęte. Tylko kochankowie mają swobodę działania spontanicznego bez niebezpieczeństwa, że ​​spontaniczność wyrodzi się w anarchię.

W gruncie rzeczy Pavlova uważa miłość za wyzwalającą, ponieważ nie uważa swojego kochanka za ograniczenie jej wolności, jak mógłby twierdzić apologeta absolutnej wolności. Oczywiście, czasami miłość zniewala. Niektórzy kochankowie są sadystycznymi oprawcami. Jednak – wbrew temu, co twierdził Rousseau – więzi społeczne nie muszą z konieczności zakuwać w kajdany.

Umiłowany może być narzędziem wolności, okazją do wywoływania co raz to świeższych słownych i cielesnych wyrazów miłości.

Jesteśmy tu na terytorium augustiańskim, gdzie kluczem jest właściwe uporządkowanie naszych pragnień, kierowanie naszej miłości na rzeczy miłe, które zasługują na niezłomną miłość. Z tej augustiańskiej perspektywy edukacja jest edukacją na rzecz wolności tylko wtedy, gdy porządkuje pragnienia, wyprowadzając uczniów z Egiptu miłości własnej, aby pochwycili odpowiednie przedmioty miłości. „Gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje” – powiedział Jezus w Kazaniu na Górze. Edukacja to poszukiwanie skarbów. Polega na uczeniu się tego, gdzie umieścić swoje serce w poszukiwaniu skarbów, które czynią duszę lekką i zwiewną.

Tłumaczył Bogumił Jarmulak.

Źródło: Educating for Liberty

Tagged with:
 

Leave a Reply

(Spamcheck Enabled)